مصباح الشریعة (کتاب)کتاب «مصباح الشریعة»، به زبان عربی ، در علم اخلاق و منسوب به امام جعفر صادق علیه‌السّلام است. سید بن طاووس ، در کتاب «کشف المحجة» و کتاب «الامان» این کتاب را منسوب به امام جعفر صادق علیه‌السّلام دانسته و محقق نوری ، آن را کتابی معتبر خوانده است. ۱ - ساختار کتابکتاب، مشتمل بر روایاتی اخلاقی، بدون ذکر سند، در ضمن ۱۰۰ باب است. اولین باب کتاب، درباره عبودیت و آخرین باب آن، در مورد غیبت است. ۲ - گزارش محتواامام جعفر صادق علیه‌السّلام ، در آغاز، معاملات را بر چهار بخش تقسیم می‌نماید: ۱. معامله با خدا؛ ۲. معامله با نفس؛ ۳. معامله با خلق؛ ۴. معامله با دنیا. سپس هر یک را بر هفت پایه استوار می‌سازد؛ مثلا معامله با خدا، بر ادای حق و حفظ حد و شکر بر نعمت‌های او و خوشنودی بر قضای او و صبر بر بلای او و نگه داشتن حرمت او و شوق به دیدار او استوار است. سپس آن حضرت، به شرایط فتوی و کسی که صلاحیت فتوی دادن را دارد و شرایط امر به معروف و نهی از منکر و کسی که صلاحیت امر به معروف و نهی از منکر را دارد می‌پردازد. پس از آن، به شرح حالات انسان هنگام خروج از منزل و قرائت قرآن و لباس پوشیدن پرداخته؛ مثلا در باره شرایط خروج از منزل می‌فرماید: «هر گاه خواستی از منزل خود خارج شوی، همانند کسی باش که دیگر به آن جا باز نخواهد گشت و فقط برای اطاعت خداوند یا امری از امور دین از منزل خارج شو و با حالت سکینه و آرامش قلب و وقار باش و در حالی که خداوند را آشکارا و در نهان یاد می‌کنی از منزل خارج شو». امام علیه‌السّلام ، پس از آن به بیان صفات حسنه، مانند صدق ، اخلاص ، تقوی ، تواضع و سخاوت می‌پردازد و صفات ناپسند، مانند ریا ، جهل ، وسوسه، تکبر ، حسد ، طمع و حرص را به دنبال آن ذکر کرده است. در این کتاب، امام جعفر صادق علیه‌السّلام ، درباره شناخت پیامبران الهی و ائمه معصومین علیه‌السّلام و صحابه حضرت رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز سخن می‌گوید. ۳ - ویژگی‌های کتاب۱. در این کتاب، دقایق معارف و اسرار حقایق و لطایف اخلاقیات و مراحل سیر و سلوک و خصوصیات مراتب ایمان ، به اندازه‌ای دقیق و تحقیقی و عمیق ذکر شده که کوچک‌ترین نقطه ضعف و انحراف و سستی در خلال جملات و مطالب آن دیده نمی‌شود؛ ۲. آنچه مسلم است این کتاب، در مرتبه‌ای فوق کتب نوشته شده توسط علما و محققین و عرفا است؛ ۳. کتاب، ظاهرا نوشته امام جعفر صادق علیه‌السّلام نیست، ولی نویسنده، مجموعه‌ای از کلمات آن حضرت را جمع آوری نموده و خوانندگان را از گوهر گران بهای کلمات آن حضرت بهره‌مند گردانده است؛ ۴. این کتاب، مهم‌ترین و پرارزش‌ترین مجموعه‌ای است که یکی از بزرگان برجسته شیعه ، آداب و معارف و اخلاق و سنن مذهب شیعه جعفری را در مقابل مؤلفات مذاهب دیگر تالیف و تدوین نموده و به مناسبت در بر داشتن سخنان امام صادق علیه‌السّلام ، آن را به آن حضرت که یگانه مروج و مبین احکام و آداب این مذهب است، نسبت داده است. ۴ - عناوین ابواب کتابعناوین ابواب کتاب، به ترتیب چنین است: ۱ و ۲. فی العبودیة؛ [۱]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۷_۸.
۳. فی غض البصر؛ [۲]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۹.
۴. فی المشی؛ [۳]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۱.
۵. فی العلم؛ [۴]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۳.
۶. فی الفتیا؛ [۵]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۶.
۷. فی الامر بالمعروف و النهی عن المنکر؛ [۶]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۸.
۸. فی آفة العلماء؛ [۷]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۲۰.
۹. فی الرعایة؛ [۸]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۲۲.
۱۰. فی الشکر؛ [۹]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۲۴.
۱۱. فی الخروج من المنزل؛ [۱۰]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۲۶.
۱۲. فی قرائة القرآن؛ [۱۱]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۲۸.
۱۳. فی اللباس؛ [۱۲]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۳۰.
۱۴. فی الریاء؛ [۱۳]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۳۲.
۱۵. فی الصدق؛ [۱۴]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۳۴.
۱۶. فی الاخلاص؛ [۱۵]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۳۶.
۱۷. فی التقوی؛ [۱۶]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۳۸.
۱۸. فی الورع؛ [۱۷]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۴۰.
۱۹. فی المعاشرة؛ [۱۸]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۴۲.
۲۰. فی النوم؛ [۱۹]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۴۴.
۲۱. فی الحج؛ [۲۰]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۴۷.
۲۲. فی الزکاة؛ [۲۱]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۵۱.
۲۳. فی النیة؛ [۲۲]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۵۳.
۲۴. فی الذکر؛ [۲۳]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۵۵.
۲۵. فی آفة القراء؛ [۲۴]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۵۷.
۲۶. فی بیان الحق و الباطل؛ [۲۵]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۵۹.
۲۷. فی معرفة الانبیاء؛ [۲۶]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۶۱.
۲۸. فی معرفة الائمة علیه‌السّلام ؛ [۲۷]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۶۳.
۲۹. فی معرفة الصحابة؛ [۲۸]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۶۷.
۳۰. فی حرمة المؤمنین؛ [۲۹]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۶۹.
۳۱. فی بر الوالدین؛ [۳۰]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۷۰.
۳۲. فی التواضع؛ [۳۱]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۷۲.
۳۳. فی الجهل؛ [۳۲]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۷۵.
۳۴. فی الاکل؛ [۳۳]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۷۷.
۳۵. فی الوسوسة؛ [۳۴]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۷۹.
۳۶. فی العجب؛ [۳۵]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۸۱.
۳۷. فی السخاء؛ [۳۶]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۸۲.
۳۸. فی الحساب؛ [۳۷]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۸۵.
۳۹. فی افتتاح الصلاة؛ [۳۸]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۸۷.
۴۰. فی الرکوع؛ [۳۹]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۸۹.
۴۱. فی السجود؛ [۴۰]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۹۱.
۴۲. فی التشهد؛ [۴۱]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۹۳.
۴۳. فی السلام؛ [۴۲]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۹۵.
۴۴. فی التوبة؛ [۴۳]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۹۷.
۴۵. فی العزلة؛ [۴۴]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۹۹.
۴۶. فی الصمت؛ [۴۵]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۰۱.
۴۷. فی العقل و الهوی؛ [۴۶]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۰۳.
۴۸. فی الحسد؛ [۴۷]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۰۴.
۴۹. فی الطمع؛ [۴۸]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۰۵.
۵۰. فی الفساد؛ [۴۹]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۰۷.
۵۱. فی السلامة؛ [۵۰]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۰۹.
۵۲. فی العبادة؛ [۵۱]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۱۱.
۵۳. فی التفکر؛ [۵۲]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۱۳.
۵۴. فی الراحة؛ [۵۳]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۱۵.
۵۵. فی الحرص؛ [۵۴]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۱۷.
۵۶. فی البیان؛ [۵۵]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۱۹.
۵۷. فی الاحکام؛ [۵۶]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۲۱.
۵۸. فی السواک؛ [۵۷]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۲۳.
۵۹. فی التبرز؛ [۵۸]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۲۶.
۶۰. فی الطهارة؛ [۵۹]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۲۸.
۶۱. فی دخول المسجد؛ [۶۰]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۳۰.
۶۲. فی الدعاء؛ [۶۱]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۳۲.
۶۳. فی الصوم؛ [۶۲]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۳۵.
۶۴. فی الزهد؛ [۶۳]
مصباح الشریعة، ج۱، ص۱۳۷.
۶۵. فی صفة الدنیا؛ ۶۶. فی المتکلف؛ ۶۷. فی الغرور؛ ۶۸. فی صفة المنافق؛ ۶۹. فی حسن المعاشرة؛ ۷۰. فی الاخذ و العطاء؛ ۷۱. فی المؤاخاة؛ ۷۲. فی المشاورة؛ ۷۳. فی الحلم؛ ۷۴. فی الاقتداء؛ ۷۵. فی العفو؛ ۷۶. فی الموعظة؛ ۷۷. فی الوصیة؛ ۷۸. فی التوکل؛ ۷۹. فی تبجیل الاخوان؛ ۸۰. فی الجهاد و الریاضة؛ ۸۱. فی ذکر الموت؛ ۸۲. فی حسن الظن؛ ۸۳. فی التفویض؛ ۸۴. فی الیقین؛ ۸۵. فی الخوف و الرجاء؛ ۸۶. فی الرضا؛ ۸۷. فی البلاء؛ ۸۸. فی الصبر؛ ۸۹. فی الحزن؛ ۹۰. فی الحیاء؛ ۹۱. فی المعرفة؛ ۹۲. فی حب الله؛ ۹۳. فی الحب لله؛ ۹۴. فی الشوق؛ ۹۵. فی الحکمة؛ ۹۶. فی الدعوی؛ ۹۷. فی العبرة؛ ۹۸. فی القناعة؛ توجه: در نسخه حاضر، پس از شماره ۹۸، شماره ۱۰۰ ذکر شده است. ۱۰۰. فی الغیبة؛ ۵ - وضعیت کتاباین کتاب، بارها به زبان فارسی ترجمه شده است که از جمله آنهاست: ۱. ترجمه‌ای با نام «آداب العارفین»؛ ۲. ترجمه‌ای با نام «ضیاء المصباح». شروح فراوانی نیز بر آن نگاشته شده، مانند شرح ملا عبد الرزاق بن ملا میر قاری گیلانی از علمای قرن یازدهم. ۶ - نسخه شناسی۱. نسخه‌ای به خط مولی محمد علی مشهدی که تاریخ نگارش آن، سال ۱۰۸۲ است. این نسخه، با سه واسطه از روی نسخه‌ای به خط شهید ثانی نوشته شده است. ۲. نسخه‌ای به خط مولی عبد الرزاق بن محمد بن سعید مقابی که تاریخ نگارش آن، سال ۱۱۱۵ است. ۷ - پانویس
۸ - منبعنرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اخلاقی
|